Τα περιττά κιλά -το υπέρβαρο- είναι ένα κοινό πρόβλημα που απασχολεί τους περισσότερους ανθρώπους. Η μάχη με το βάρος μας είναι η πιο συχνή μάχη που δίνουμε στη ζωή μας. Η παχυσαρκία αναγνωρίζεται παγκόσμια σαν ένα σοβαρό πρόβλημα δημόσιας υγείας και από τους ειδικούς ονομάσθηκε σαν η "επιδημία του 21ου αιώνα". Τα ποσοστά των υπέρβαρων και παχύσαρκων ατόμων στη χώρα μας συνεχώς αυξάνονται όπως συμβαίνει και στις περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες. Σαν αποτέλεσμα των παραπάνω συνεχώς προτείνονται και νέες δίαιτες.

Οι περισσότεροι άνθρωποι στη διάρκεια της ζωής τους έχουν ακολουθήσει παραπάνω από μια δίαιτα. Δίαιτες που βρήκαν σε περιοδικά, που φωτοτύπησαν από φίλες, δίαιτες που διάβασαν σε βιβλία, δίαιτες που ακολούθησαν οι αστέρες του Χόλιγουντ. Δίαιτες υποθερμιδικές, στερητικές, συνδυαστικές, μονοφαγικές, πρωτεϊνικές, άλιπες, σύμφωνα με την ομάδα αίματος, με υποκατάστατα γεύματος, χημικές. Οι δίαιτες αυτές τις περισσότερες φορές μας προκαλούν σύγχυση και σπάνια οδηγούν σε ουσιαστική απώλεια αλλά και διατήρηση του χαμένου βάρους.

Οι δίαιτες που προκαλούν ίσως τη μεγαλυτερη σύγχυση είναι οι χημικές δίαιτες. Τι άραγε σημαίνει ο όρος χημικές δίαιτες και σε τί βαθμό είναι παραπλανητικός; Είναι τελικά οι χημικές δίαιτες αποτελεσματικές;
Σαν "χημικές" ορίζονται οι δίαιτες που είναι πλούσιες σε λίπη και πρωτεΐνες και φτωχές σε υδατάνθρακες και σαν αποτέλεσμα προκαλούν "χημικές" αντιδράσεις στον οργανισμό όπως είναι ο σχηματισμός κετονικών σωμάτων. Οι δίαιτες αυτές ονομάζονται πιο σωστά κετογονικές δίαιτες. Όλες οι κετογονικές δίαιτες είναι και δίαιτες αυστηρά υποθερμιδικές.

Όταν οι υδατάνθρακες λείπουν από τον οργανισμό τότε χρησιμοποιούνται τα λίπη για την παραγωγή ενέργειας, δηλαδή για καύσιμα του εγκεφάλου και του νευρικού συστήματος. Με τον τρόπο αυτό έχουμε μια αύξηση της απώλειες ενέργειας στον οργανισμό (περίπου 150 kcals ανά ημέρα), ενώ οι οπαδοί της διαιτας αυτής υποστηρίζουν ότι τα κετονικά σώματα σχετίζονται με τον περιορισμό της όρεξης. Τα κετονικά σώματα που παράγονται σαν μεταβολικά προϊόντα μπορεί να διαταράξουν την οξεοβασική ισορροπία και να οδηγήσουν σε κετοξέωση. Η κατάσταση αυτή είναι πολύ σοβαρή και μπορεί να οδηγήσει ακόμη και στο θάνατο.

Οι κετογονικές δίαιτες είναι πλούσιες σε λίπη και κυρίως κορεσμένα λίπη και χοληστερίνη και κατά συνέπεια είναι ανθυγιεινές και συντελούν στην εμφάνιση των καρδιαγγειακών νοσημάτων. Είναι δίαιτες που είναι δύσκολο να ακολουθηθούν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Τα γρήγορα θεαματικά αποτελέσματα τους ακολουθούνται από γρήγορη επίσης θεαματική επανάκτηση του βάρους. Η μείωση του βασικού μεταβολισμού που παρατηρείται μετά την πρώτη αρχική απώλεια δυσκολεύει την περαιτέρω απώλεια βάρους και οδηγεί στη γρήγορη επανάκτηση των κιλών. Οι δίαιτες αυτές έχουν πολύ μικρή περιεκτικότητα σε φρούτα και λαχανικά και κατά συνέπεια σε φυτικές ίνες και γιαυτό συχνά οδηγουν σε δυσκοιλιότητα.

Η πιο δημοφιλής από τις δίαιτες αυτές είναι η δίαιτα Atkins. Στη δίαιτα αυτή η συμμετοχή των πρωτεϊνών στο σύνολο της προσλαμβανόμενης ενέργειας είναι 27% (ενώ το φυσιολογικό είναι 15%), των λιπών 68% (το φυσιολογικό είναι 30%) και των υδατανθράκων 5% ,ενώ το φυσιολογικό είναι 50-55%. Είναι δηλαδή μια δίαιτα πολύ πλούσια σε λίπη και πολύ φτωχή σε υδατάνθρακες. Απαγορεύονται τα φρούτα και τα λαχανικά το γάλα, το ψωμί και τα ζυμαρικά. Επιτρέπονται κρέας, ψάρι, κοτόπουλο, τυρί, βούτυρο, λάδι καθώς και πολύ λίγα λαχανικά με πολύ χαμηλή περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες.
Η δίαιτα αυτή είναι ελλιπής σε υδατάνθρακες και οδηγεί σε συσσώρευση των κετονικών σωμάτων με σοβαρό κίνδυνο για την υγεία. Η έλλειψη υδατανθράκων οδηγεί σε ζαλάδες, κόπωση, εκνευρισμό, αδυναμία συγκέντρωσης και διαταραχές του νευρικού συστήματος. Η δίαιτα αυτή είναι ελλιπής σε φυτικές ίνες, υδατοδιαλυτές βιταμίνες, σε πολλά μέταλλα και ιχνοστοιχεία. Στις ΗΠΑ έχουν καταγραφεί 150 θάνατοι από τη δίαιτα Atkins, σε άτομα με προβλήματα υγείας, που την ακολούθησαν για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Μιά άλλη δίαιτα στην κατηγορία των χημικών-κετογονικών διαιτών είναι η δίαιτα ζώνη (zone). Στη δίαιτα αυτή οι πρωτεΐνες προσφέρουν το 40% των προσλαμβανόμενων θερμίδων, το λίπος το 30% και οι υδατάνθρακες το 30%. Είναι μια δίαιτα με λιγότερα λίπη και περισσότερους υδατάνθρακες συγκριτικά με τη δίαιτα Atkins και σαν αποτέλεσμα έχει λιγότερο σοβαρές συνέπειες στην υγεία. Παρόλα αυτά παραμένει μια δίαιτα ελλιπής σε υδατάνθρακες, φυτικές ίνες, υδατοδιαλυτές βιταμίνες και σε πολλά μέταλλα και ιχνοστοιχεία.

Η δίαιτα Stilman βασίζεται στην ιδιαίτερα υψηλή πρόσληψη πρωτεϊνών (64%), ιδιαίτερα χαμηλή πρόσληψη υδατανθράκων (3%), ενώ τα λίπη είναι στα φυσιολογικά επίπεδα (33%). Δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί αυστηρά σαν κετογονική, αλλά η έλλειψη υδατανθράκων (ψωμί, δημητριακά, φρούτα, λαχανικά και γαλακτοκομικά απαγορεύονται) οδηγεί στα ίδια προβλήματα υγείας με τη δίαιτα Atkins, ενώ η δίαιτα αυτή είναι ελλιπής στα περισσότερα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά.
Πρέπει να τονισθεί ότι όλες οι δίαιτες αυτές είναι ιδιαίτερα υποθερμιδικές και η πρώτη απώλεια βάρους οφείλεται κυρίως στην απώλεια υγρών. Παραλλαγές των διαιτών αυτών συχνά εμφανίζονται με διαφορετικά ονόματα. Η βασική σύνθεση της δίαιτας σε μακροθρεπτικά συστατικά παραμένει αντίστοιχη με τις δίαιτες που προαναφέρθηκαν.
Συμπερασματικά οι δίαιτες αυτές είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες και δεν πρέπει να ακολουθούνται γιατί θέτουν την υγεία μας σε κίνδυνο.