Το μέλλον των συγκοινωνιών

Μετρό που καλούμε κάτω από το σπίτι μας . Αυτοκίνητα για πτήσεις ή με οδηγό-ρομπότ. Θα επιστρέφουν μόνα τους στο γκαράζ και θ' αποφεύγουν τις ουρές. Η επιστημονική φαντασία γίνεται πραγματικότητα...

Κατά τη δεκαετία του 1970, εποχή της μεγάλης ενεργειακής κρίσης, της αύξησης στην τιμή του πετρελαίου και των πρώτων κινητοποιήσεων κατά της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, το αυτοκίνητο θεωρούνταν μέσο προς εξαφάνιση. "Ρυπαίνει και κοστίζει υπερβολικά", υποστήριζαν. "Στο μέλλον θα χρησιμοποιούμε μαζικά μέσα μεταφοράς (τρένα, λεωφορεία, αεροπλάνα) που θα καταναλώνουν και θα ρυπαίνουν λιγότερο".

Τριάντα χρόνια αργότερα, το αυτοκίνητο ζει και βασιλεύει. Οι περισσότεροι Έλληνες πραγματοποιούν το 80% των μετακινήσεών τους με αυτοκίνητο, ενώ το 2025 προβλέπεται ότι η κυκλοφορία στην Ελλάδα θα αυξηθεί κατά 40%. Τα ιδιωτικά μεταφορικά μέσα παίρνουν την εκδίκησή τους.

Όπως εξηγούν οι Τζον Πούχερ και Κριστιάν Λεφέβρ, ερευνητές συγκοινωνιολόγοι, "η αυξανόμενη αποκέντρωση αύξησε τις αποστάσεις και περιόρισε την ανάγκη μετακίνησης προς το κέντρο των πόλεων, η οποία καλύπτεται ικανοποιητικά από τα μαζικά μέσα μεταφοράς. Το νέο ζητούμενο είναι οι μετακινήσεις ανάμεσα στις περιφερειακές ζώνες των πόλεων, όπου τα μαζικά μέσα είναι ελλιπή".

Υβριδικά μέσα μεταφοράς

Υπάρχει λύση; Ίσως τα πιο οικολογικά ιδιωτικά μέσα μεταφοράς, που θα καταναλώνουν λιγότερη ενέργεια και θα εξασφαλίζουν τις ίδιες υπηρεσίες με τα μαζικά. Από τεχνικής άποψης, η κατασκευή τους είναι ήδη εφικτή. Επίσης, τα υβριδικά δημoσιοϊδιωτικά μέσα. Θα έχουν ορισμένα χαρακτηριστικά των μαζικών μέσων μεταφοράς, αλλά θα είναι σχεδιασμένα στα μέτρα του κάθε χρήστη. Να πώς θα μετακινούμαστε σε μερικά χρόνια.

Οδηγοί-ρομπότ και ψηφιακοί δρόμοι

Πριν από ένα χρόνο, σε μια πίστα του Έρα Λέζιν, χωριό στα περίχωρα της πόλης Φόλφσμπουργκ, στη Γερμανία, μπορούσε κάποιος να δει ένα φορτηγάκι να περιφέρεται με μεγάλη άνεση. Το οδηγούσε ο Κλάους, ένα ρομπότ, το επόμενο βήμα στην εξέλιξη του αυτοκινήτου.

Θα μπορεί να κινείται από μόνο του, να διαβάζει την ηλεκτρονική αλληλογραφία και να συνομιλεί με τα άλλα αυτοκίνητα στο δρόμο. Συνδεδεμένο με το Ιντερνέτ, θα δέχεται εικόνες και πληροφορίες της κίνησης στους δρόμους και θα ειδοποιεί το συνεργείο στην περίπτωση βλάβης. Επιπλέον, χάρη στο γερμανικό πρόγραμμα Sipark, θα γνωρίζει πόσες θέσεις υπάρχουν στο πάρκινγκ.

Σύμφωνα με την εταιρεία Matsushita Communication Industrial, το 2003 το 40% των αυτοκινήτων που θα πωλούνται στην Ιαπωνία θα διαθέτουν σύνδεση με το Διαδίκτυο.

Στις μέρες μας το σύνθημα είναι Νοήμον Μεταφορικό Σύστημα (ITS), δηλαδή αυτοκίνητα ικανά να μετακινούνται από μόνα τους. Οι έρευνες άρχισαν πριν από περίπου είκοσι χρόνια, με τα προγράμματα Προμηθέας στην Ευρώπη, NAHSC στις ΗΠΑ και AHSRA στην Ιαπωνία.

Οι στόχοι ήταν δύο: πρώτον, να προικίσουν τα οχήματα με ειδικούς αισθητήρες ικανούς να τα οδηγούν σε οποιονδήποτε δρόμο ή να τροποποιήσουν το οδικό δίκτυο με ειδικούς διαδρόμους γι' αυτά τα οχήματα. Το δεύτερο είναι και το δυσκολότερο. Το πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια έπρεπε να βυθίσει στην άσφαλτο χιλιόμετρα από μαγνήτες, σε απόσταση ενός μέτρου τον ένα από τον άλλο, για να κινείται πάνω τους το μοντέλο του οχήματος.

Οχήματα που "συνομιλούν"

Οι εξελίξεις στον τομέα των μετακινήσεων θα είναι ραγδαίες. "Σύντομα θα δούμε αυτόματα οχήματα να κάνουν ουρές στους δρόμους, ενώ ο «οδηγός» θα μπορεί να χαλαρώνει ή να εργάζεται", δηλώνει ο Ρίτσαρντ Μπίσοπ, από τις μεγαλύτερες αυθεντίες στον τομέα των συγκοινωνιών.

Σύμφωνα με το πρόγραμμα Δελφίνι, που αναπτύσσει ο Σανταγιούκι Τσουγκάουα του Μηχανολογικού Εργαστηρίου της Τσουκούμπα, στην Ιαπωνία, τα αυτοκίνητα ακολουθούν τις λωρίδες του αυτοκινητόδρομου σε απόσταση ασφαλείας. Καθ' όλη τη διάρκεια της διαδρομής επικοινωνούν μεταξύ τους (για παράδειγμα, προειδοποιούν για την παρουσία κάποιου εμποδίου), ώστε το καθένα να τροποποιεί την ταχύτητα ή την πορεία του. Οι πρώτες δοκιμές έγιναν με δύο μόνο οχήματα και κατόπιν με πέντε.

Το 2003 θα τεθεί πειραματικά σε εφαρμογή το πρόγραμμα Smart way. Σύμφωνα μ' αυτό, σε ορισμένα αυτοκίνητα θα τοποθετηθούν ειδικές συσκευές συναγερμού, με αισθητήρες που θα προειδοποιούν τον οδηγό για απρόβλεπτη διάβαση πεζών ή επικίνδυνες διασταυρώσεις.

Αν όλα πάνε καλά, το πρόγραμμα αυτό θα εφαρμοστεί σ' ολόκληρη την Ιαπωνία. Αντίθετα, οι ελπίδες των Ευρωπαίων στράφηκαν στον Κλάους, τον οδηγό-ρομπότ, ο οποίος σχεδιάστηκε από το πολυτεχνείο Μπράουνσβαϊγκ, στη Γερμανία, σε συνεργασία με τις εταιρείες Volkswagen και Bosch.

Ο Κλάους οδηγεί ένα συνηθισμένο φορτηγάκι. Έχει τρία χέρια, με τα οποία ελέγχει το τιμόνι, την εκκίνηση και τις ταχύτητες, κι άλλα τόσα πόδια, για το συμπλέκτη, το φρένο και το γκάζι. Η "καρδιά" του Κλάους είναι ένας υπολογιστής, ο οποίος δέχεται δεδομένα από τρεις σαρωτές που διαβάζουν τις οδικές πινακίδες, από μια τηλεκάμερα και από έναν ανιχνευτή της ακριβούς θέσης του μέσω του δορυφορικού συστήματος GPS.

Στρίβει κάθε σαράντα εκατοστά

Ένα ανάλογο αλλά διαφορετικό σύστημα είναι εκείνο που υλοποίησε και τελειοποιεί στη γειτονική μας Ιταλία η ερευνητική ομάδα του Αλμπέρτο Μπρότζι, καθηγητή τεχνητής νοημοσύνης στο πανεπιστήμιο της Παβία. Το σύστημα ονομάζεται Άργος και διαθέτει δύο τηλεκάμερες που "διαβάζουν" το δρόμο ώστε να εντοπίσουν τις λωρίδες και τα εμπόδια και οι οποίες κρατούν σταθερή την πορεία χάρη σε μια ηλεκτρική συσκευή που έχει τον έλεγχο του τιμονιού.

Ο Άργος δέχεται πενήντα εικόνες το δευτερόλεπτο -η τηλεόραση μεταδίδει μόνο 25- και με ταχύτητα εκατό χμ. την ώρα μπορεί να τροποποιεί τη θέση του τιμονιού ανά σαράντα εκατοστά.

Αυτά τα δύο προγράμματα απηχούν δύο διαφορετικές σχολές σκέψης. Η πρώτη, αυτή του πολυτεχνείου του Μπράουνσβαϊγκ, με την οποία συμφωνεί και η εταιρεία Carnegie Mellon του Πίτσμπουργκ (ΗΠΑ), επέλεξε τη χρήση των λεγόμενων ενεργητικών αισθητήρων, όπως τα ραντάρ και τα λέιζερ. Αντίθετα, η μεσογειακή σχολή προτιμά τις κάμερες και τα χαμηλού κόστους εξαρτήματα.

Τα πλεονεκτήματα της πρώτης σχολής είναι η μεγάλη ακρίβεια ακόμα και σε δυσμενείς συνθήκες, με μειονέκτημα το πολύ υψηλό κόστος. Η μεσογειακή στρατηγική έχει το πλεονέκτημα του χαμηλού κόστους και της απουσίας κινδύνου από παρεμβολές κατά τη χρήση των συσκευών.

Παρκάρουν μόνα τους

Καθώς δοκιμάζονται ο Κλάους και ο Άγος, ίσως τελικά ολοκληρωθεί πρώτο το πρόγραμμα του πανεπιστημίου του Τόκιο. Σύμφωνα μ' αυτό, όταν το αυτοκίνητο πλησιάζει στο πάρκινγκ θα επικοινωνεί με το κέντρο, πηγαίνοντας αυτομάτως στην πρώτη ελεύθερη θέση στάθμευσης. Εναλλακτικά μπορεί κάλλιστα να υλοποιηθεί η ιδέα του Καγιότο Χάρα της εταιρείας Nissan.

Η ιδέα του για ένα "αυτοματοποιημένο αστικό σύστημα ενοικίασης αυτοκινήτων" βρίσκεται ακόμα σε πειραματικό στάδιο. Αυτά τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, που ήδη προπωλούνται μέσω Ιντερνέτ, μεταδίδουν στο κέντρο ελέγχου την ακριβή θέση τους και τα σημαντικότερα δεδομένα για τη λειτουργία τους.

Όταν ολοκληρωθεί ο χρόνος ενοικίασής τους, επιστρέφουν από μόνα τους στη βάση πάρκινγκ. Το μόνο πρόβλημα που θα μπορούσε να ανακύψει: θα εμπιστευόσαστε ποτέ έναν οδηγό-ρομπότ; Το 1999, σύμφωνα με την εθνική αστυνομική διεύθυνση της Ιαπωνίας, 219 ατυχήματα οφείλονταν σε αυτόματες, μέσω δορυφόρου, πλοηγήσεις - ένα σοβαρό πρόβλημα για τα αυριανά αυτόματα οχήματα. Θα πρέπει ν' αποφασίσουμε σύντομα για το αν και κατά πόσο πρέπει να υπερισχύσουν οι μηχανές πάνω στους ανθρώπους, καθώς ήδη διάφορα τμήματα των αυτοκινήτων-ρομπότ διατίθενται στο εμπόριο.