Σχοινάς Kωστής
Η Ελλάδα επί πολλά χρόνια ήταν μια αμιγώς αγροτική χώρα, με ναυαρχίδα της αγροτικής παραγωγής συγκεκριμένων «Μεσογειακών» προϊόντων την Κρήτη.
Το Ρέθυμνο ανέπτυξε ένα πλούσιο γόνιμο και πολυδύναμο αγροτικό τομέα. Ο νομός μας, κατά τις δεκαετίες του ’60 και του ’70, ήταν πρωταγωνιστής στην αγροτική οικονομία του νησιού, με συμπληρωματική μεταποιητική βιομηχανική δραστηριότητα διεθνούς εμβέλειας.
Αντίθετα σήμερα ο τόπος μας βιώνει μια εντελώς διαφορετική κατάσταση. Ο αγροτικός τομέας συρρικνώνεται, το εισόδημα των αγροτών μειώνεται, και η αγροτική παράγωγή έχει σταματήσει να είναι η αιχμή της παραγωγικής μας δραστηριότητας.
Είναι γνωστό ότι χρόνο με το χρόνο περιοχές, χωριά, επαρχίες με πλούσια αγροτική παραγωγή αποψιλώνονται. Οι νέοι, ακόμη κι εκείνοι που μένουν στις αγροτικές περιοχές, αντιμετωπίζουν οξυμένα προβλήματα, με αποτέλεσμα να στρέφονται σε άλλες παραγωγικές δραστηριότητες, παρόλο που το Ρέθυμνο, λόγω της γεωμορφολογίας του έχει μια πλούσια και γόνιμη ενδοχώρα.
Η υποχώρηση του αγροτικού τομέα στην Ελλάδα δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Είναι απόρροια της ενσωμάτωσής της χώρας μας στο διεθνή καταμερισμό εργασίας. Είναι αποτέλεσμα του σκληρού ανταγωνισμού που προκαλεί το νέο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον. Είναι συνέπεια της σταδιακής μετεξέλιξης της χώρας μας που από αμιγώς αγροτική αναγκάζεται να αναπτύξει και τους άλλους τομείς παραγωγικής δραστηριότητας.
Σύμφωνα με την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία, τα τελευταία 45 χρόνια, ο ενεργός αγροτικός πληθυσμός μειώθηκε κατά 75%. Το 1961 ο αγροτικός κόσμος αποτελούσε τα δύο εκατομμύρια του ενεργού πληθυσμού, ενώ τελευταίες μετρήσεις, αυτές του
2007, υπολογίζουν τους ενεργούς αγρότες στις 500.000. Το 2001, ο αγροτικός τομέας συνέβαλε μόλις κατά 6% στο Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν της χώρας, χαμηλότερα κατά 75% σε σχέση με το 26% του 1961.
2007, υπολογίζουν τους ενεργούς αγρότες στις 500.000. Το 2001, ο αγροτικός τομέας συνέβαλε μόλις κατά 6% στο Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν της χώρας, χαμηλότερα κατά 75% σε σχέση με το 26% του 1961.Σήμερα, σύμφωνα με την «Κοινή Αγροτική Πολιτική» (τη γνωστή ΚΑΠ), που εφαρμόζεται από το 2006, οι έλληνες αγρότες εισπράττουν ετήσιες επιδοτήσεις περί τα 3.000.000 ευρώ, τις οποίες και θα συνεχίσουν να εισπράττουν μέχρι το 2013, οπότε θα επαναδιαπραγματευθεί η ΚΑΠ σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ενωσης. Είναι αξιοσημείωτο, ότι η Ελλάδα – όπως προκύπτει από τα στοιχεία – εισπράττει την υψηλότερη ενίσχυση, ως ποσοστό του ΑΕΠ και ανά στρέμμα καλλιεργήσιμης γης.
Η οργανική μας συμμετοχή στην Ευρωπαϊκή Ένωση και η εφαρμογή της ΚΑΠ, μαζί με την υπαρκτή αδυναμία μας να αναδιαρθρώσουμε την αλυσίδα της αγροτικής παραγωγής διαμορφώνουν ένα δύσκολο περιβάλλον για τον αγροτικό κόσμο του νομού μας.
Η αδυναμία της Πολιτείας, επί πολλά χρόνια, να χαράξει μια εθνική στρατηγική για την αγροτική ανάπτυξη και την ενίσχυση της υπαίθρου, επιδείνωσε περαιτέρω τα οξυμένα προβλήματα του αγροτικού κόσμου του νομού μας.
1. Η αναδιάρθρωση των αγροτικών καλλιεργειών στην Ευρώπη συνεχίζεται με ικανοποιητικούς ρυθμούς, ενώ στην Ελλάδα δυσκολεύεται να ξεκινήσει.
2. Η εμπειροτεχνική κτηνοτροφία ασφυκτιά μεταξύ κλιμακούμενου κόστους παραγωγής και στάσιμων τιμών διάθεσης των προϊόντων της.
3. Ο εκσυγχρονισμός της αγροτικής παραγωγικής διαδικασίας βρίσκεται σε εμβρυακή κατάσταση.
4. Η τυποποίηση των γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων παραμένει το καίριο ζητούμενο.
5. Οι συνεταιριστικές οργανώσεις εξακολουθούν να ανακυκλώνουν ή να αναπαράγουν τις στρεβλώσεις και δυσλειτουργίες τους, αδυνατώντας να γίνουν φορείς μιας νέας αγροτικής πολιτικής.
6. Και εν τέλει, οι επενδύσεις στον αγροτικό τομέα δεν συνοδεύονται από τις αναγκαίες θεσμικές και οργανωτικές αλλαγές.
Η ανταγωνιστικότητα της ελληνικής γεωργίας και κτηνοτροφίας βρίσκεται σε διαρκή υποχώρηση. Άλλωστε δεν μπορεί να είναι τυχαίο που το αγροτικό εισόδημα στη χώρα γνωρίζει σημαντική μείωση, ενώ αντίθετα στην Ευρώπη αυξάνεται. Ως εκ τούτου, είναι φυσικό οι αγρότες μας να βρίσκονται σε απόγνωση αδυνατώντας να αντεπεξέλθουν στις νέες ανάγκες και απαιτήσεις, στις νέες προκλήσεις και ευκαιρίες.
Οι πρόσφατες κινητοποιήσεις των αγροτών της Κρήτης ανέδειξαν τα οξυμένα και μείζονα προβλήματα που αυτοί αντιμετωπίζουν. Τα ζητήματα είναι υπαρκτά, είναι
μεγάλα και μας καλούν όλους μας –Πολιτεία, Κόμματα, Φορείς, Συνεταιριστικές Οργανώσεις- να δράσουμε και να αντιδράσουμε.
μεγάλα και μας καλούν όλους μας –Πολιτεία, Κόμματα, Φορείς, Συνεταιριστικές Οργανώσεις- να δράσουμε και να αντιδράσουμε.Μας καλούν να κατανοήσουμε ότι η αγροτική ανάπτυξη, όπως τη γνωρίζαμε έως τώρα, έχει ολοκληρώσει τον κύκλο της. Το αγροτικό εισόδημα δεν μπορεί να στηρίζεται μόνο σε αγροτικές επιδοτήσεις και αποζημιώσεις. Άλλωστε, το 2013 είναι μπροστά μας και μας υποδεικνύει την ανάγκη να επανασχεδιάσουμε μια ολοκληρωμένη εθνική στρατηγική για την αγροτική ανάπτυξη, για τις γεωργικές καλλιέργειες και τα κτηνοτροφικά προϊόντα, και για την αναζωογόνηση της υπαίθρου.
Η αδυναμία έγκαιρης προσαρμογής της χώρας μας στις ευρωπαϊκές απαιτήσεις, η σπατάλη πόρων και οι άστοχες ενέργειες, η αναβλητικότητα και το κρύψιμο των προβλημάτων κάτω από το χαλί, προκάλεσαν προβλήματα στον αγροτικό κόσμο και δημιούργησαν αδιέξοδα. Τα αδιέξοδα αυτά βιώνουν σήμερα πολλές χιλιάδες αγροτών στο νομό Ρεθύμνου.
Τα προβλήματα αυτά καλούμαστε σήμερα να αντιμετωπίσουμε. Καλούμαστε να επιλύσουμε τις εκκρεμότητες του παρελθόντος.
Καίριο μέλημά όλων μας –Πολιτείας, Κομμάτων, Φορέων, Συνεταιριστικών Οργανώσεων- πρέπει να είναι:
§ Η δημιουργία των απαραίτητων προϋποθέσεων, προκειμένου οι αγρότες να μπορέσουν να ανταποκριθούν στο σκληρό και ανταγωνιστικό περιβάλλον.
§ Η διαμόρφωση καλύτερων συνθηκών κοινωνικής προστασίας για τον αγροτικό κόσμο του νομού μας, έτσι ώστε να αντιμετωπίσουμε καίρια προβλήματα όπως είναι η ασφάλιση της παραγωγής, η περίθαλψη, η σύνταξη κ.λπ.
§ Η διασφάλιση ολοκληρωμένης και βιώσιμης ανάπτυξης της υπαίθρου, με την αξιοποίηση των ενισχύσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης όχι μόνο για το αγροτικό εισόδημα, αλλά και για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής στην ενδοχώρα
Προκειμένου να καλύψουμε τις τρεις αυτές προϋποθέσεις, οφείλουμε να κινηθούμε άμεσα και αποτελεσματικά, συντεταγμένα και μεθοδικά. Καλούμαστε να σχεδιάσουμε και να υλοποιήσουμε, τόσο σε επίπεδο Πολιτείας όσο και Αυτοδιοίκησης, επάνω σε πέντε συγκεκριμένους άξονες:
1. Τον Εξορθολογισμό Παραγωγικών και Εμπορικών Πόρων, με:
- Τολμηρά μέτρα για την επανένωση του αγροτικού κλήρου
i. Τόσο μέσω της Πολιτείας, μέσω προγραμμάτων αναδασμού καλλιεργειών και εκτατικής κτηνοτροφίας, και αναμόρφωσης του φορολογικού καθεστώτος και του κληρονομικού δικαίου,
ii. όσο και της Αυτοδιοίκησης, μέσω χωροταξικού σχεδιασμού σε επίπεδο Δήμων, και διαχείρισης βοσκότοπων και ζωνών καλλιέργειας σε δια-Δημοτικό επίπεδο.
- Άμεση ολοκλήρωση διαδικασιών για την προώθηση στην αγορά των κρητικών προϊόντων υπό κοινή εμπορική ομπρέλλα (ΠΟΠ Κρήτη για το ελαιόλαδο, το κρέας και τα τυροκομικά προϊόντα).
2. Υλοποίηση Δικτύου Έργων Υποδομής, βάσει σχεδίου και προτεραιοτήτων:
- Ενιαία διαχείριση υδάτινου δυναμικού, με την ολοκλήρωση των διάφορων υφιστάμενων έργων (π.χ. φράγμα Ποταμών, εκσυγχρονισμός αρδευτικού Κουρταλιώτη, εξορθολογισμός διανοιγμένων γεωτρήσεων), την κατασκευή νέων (π.χ. φράγμα Πλατύ, δίκτυο 5 κεντρικών λιμνοδεξαμενών), και –κυρίως– την ένταξη τους σε ολοκληρωμένο Σύστημα Διαχείρισης Υδάτινου Δυναμικού, διάδοχο στους παλαιούς ΤΟΕΒ και συμβατό με νέα δομή ΟΑΔΥΚ και ΟΑΝΑΚ.
- Ολοκλήρωση υποδομών δημοτικής αγροτικής οδοποιίας, βάσει του Εθνικού Προγράμματος για την Αγροτική Ανάπτυξη ’07-’13, με κεντρικό προγραμματισμό και αντικειμενική ιεράρχηση αναγκών.
- Διερεύνηση δυνατότητας αντικατάστασης των Δημοτικών Σφαγείων Ρεθύμνου με Κεντρική Μονάδα Δυτικής Κρήτης.
3. Δημιουργία Συστήματος Αγροτικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης, με την:
- Αξιολόγηση και αναμόρφωση των σημερινών ανώτερων και ανώτατων σχολών, στα πλαίσια και της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης.
- Επανασχεδιασμός θεσμού Κέντρων Γεωργικής Εκπαίδευσης (ΚΕΓΕ), προκειμένου να συνδεθούν πιο αξιόπιστα με την αγροτική παραγωγή αλλά και την αγορά των αγροτικών προϊόντων.
- Κάλυψη εδικών αναγκών σε επίπεδο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με την ανάπτυξη Επαγγελματικών Σχολών, τουλάχιστον μίας στο νομό.
4. Παρεμβάσεις για την εξομάλυνση της Λειτουργίας της Αγοράς Αγροτικών Προϊόντων, όπως:
- Η επανίδρυση του συστήματος Συνεταιριστικής Οργάνωσης, με τον εξορθολογισμό και τον «εκδημοκρατισμό» των πρωτοβάθμιων οργανώσεων, και την προσπάθεια συγκέντρωσης των Ενώσεων σε μεγαλύτερες, πιο ανταγωνιστικές, Επιχειρηματικές Μονάδες, αποδεσμευμένες από τις αγκυλώσεις του παρελθόντος, από πολιτικές και κομματικές σκοπιμότητες.
- Εξορθολογισμός και εκσυγχρονισμός των κρατικών μηχανισμών ελέγχου και διασφάλισης ποιότητας των αγροτικών προϊόντων και τροφίμων, στα πλαίσια και της μεταβίβασης των αρμοδιοτήτων του ΕΦΕΤ στο Υπ. Αγροτικής Ανάπυξης και Τροφίμων.
5. Ανάπτυξη δράσεων, εξειδικευμένων στις ανάγκες της Κρήτης και του νομού Ρεθύμνου:
- Διερεύνηση δυνατότητας αποκλειστικής βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας, για εκτεταμένες περιοχές στο νησί.
- Άμεση ολοκλήρωση μελετών που διεξάνονται σήμερα (λ.χ. για την αιγοπροβατοτροφία, τη δακοκτονία, την ελαιοκομία), ταχύτατη εκπόνηση επιπρόσθετων αναγκαίων (αναμόρφωση καλλιεργειών εσπεριδοειδών, κηπευτικών και βοτάνων) και συνδυασμός τους με όσα υφιστάμενα στοιχεία (π.χ. πρόγραμμα γεννετικής βελτίωσης αιγοπροβάτων Σχολής Ασωμάτων), σε ένα Πρόγραμμα για την Αναδιάρθρωση των Καλλιεργειών και της Κτηνοτροφίας στην Κρήτη.
- Ακόμα πιο δυναμική προώθηση τουριστκών δραστηριοτήτων, συνυφασμένων με τον αγροτικό χαρακτήρα της ενδοχώρας του νομού Ρεθύμνου. Κεντρικός συντονισμός των διαφόρων προγραμμάτων αγροτουρισμού (ΟΠΑΑΧ, LEADER, Αναπτυξιακός Νόμος, Αγροτουριστική) με κοινό σχεδιασμό και αξιολόγηση.
Το στοίχημα που καλούμαστε να βάλουμε και να κερδίσουμε είναι ένα και μοναδικό:
Να αποκτήσει το Ρέθυμνο ανταγωνιστική γεωργία, ανταγωνιστική κτηνοτροφία. Διαθέτει όλες τις προϋποθέσεις. Έχει όλες τις δυνατότητες.
Αρκεί να αντιληφθούμε πως δεν μπορούμε να ανταποκριθούμε στις ανάγκες του σήμερα και του αύριο, αν μείνουμε προσκολλημένοι στις προσεγγίσεις, στις αντιλήψεις, στις πολιτικές του παρελθόντος. Ή θα αποκτήσουμε μια ανταγωνιστική γεωργία ή θα ανακυκλώνουμε τα ίδια αδιέξοδα και θα γίνουμε συνεργοί στη συρρίκνωση και εξαφάνιση του αγροτικού τομέα.
Τα προβλήματα των αγροτών δεν έχουν χρώμα, δεν είναι ούτε γαλάζια, ούτε πράσινα, ούτε κόκκινα. Γι’ αυτό και δεν πρέπει να αποτελούν πεδίο κομματικών αντιπαραθέσεων ούτε να επιχειρείται η μικροπολιτική αξιοποίηση τους.
Η εποχή των ανέξοδων υποσχέσεων, των υποσχέσεων χωρίς αντίκρισμα έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί. Γι’ αυτό καλούμαστε να δώσουμε σαφείς και καθαρές απαντήσεις σε απλά και υπαρκτά ερωτήματα:
Με ποιες πολιτικές, με ποιες δραστηριότητες, με ποιο τρόπο θα διατηρήσει και ενισχύσει το Ρέθυμνο τα ανταγωνιστικά του πλεονεκτήματα, έχοντας την αγροτική παραγωγή μαζί με τον τουρισμό και την εκπαίδευση ως βασικές δραστηριότητες.
Η Νέα Δημοκρατία, τόσο πριν όσο και μετά την ανάληψη της ευθύνης διακυβέρνησης, έχει τοποθετηθεί καθαρά για τα μεγάλα και οξυμμένα προβλήματα των αγροτών. Ανέλαβε συγκεκριμένες δεσμεύσεις και κατέθεσε την πρότασή της για την ανάγκη μιας 
νέας εθνικής στρατηγικής για την αγροτική ανάπτυξη, για την ενίσχυση της υπαίθρου.
νέας εθνικής στρατηγικής για την αγροτική ανάπτυξη, για την ενίσχυση της υπαίθρου. Οι δεσμεύσεις της συνιστούν την πυξίδα, που μας υποδεικνύει το δρόμο που πρέπει όλοι εμείς -μέλη και στελέχη της Νέας Δημοκρατίας- να ακολουθήσουμε.
Όλοι μαζί μπορούμε να αναζητήσουμε εκείνες τις λύσεις και διευθετήσεις που και τις εκκρεμότητες του παρελθόντος θα αντιμετωπίζουν και θα ανοίγουν νέους ορίζοντες για την αγροτική ανάπτυξη του νομού μας.
Όλοι μαζί μπορούμε, χωρίς αντιπαλότητες, χωρίς εντάσεις, χωρίς πολώσεις, να συνδιαμορφώσουμε κοινούς τρόπους δράσης, αν θέλουμε να είμαστε χρήσιμοι και αποτελεσματικοί μπροστά στα οξυμμένα και υπαρκτά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι αγρότες του Ρεθύμνου.
Δεν θα πάμε μπροστά αν θεωρήσουμε ότι έχουμε δώσει λύσεις στα προβλήματα, στις ανάγκες, στις αγωνίες στα άγχη που καθημερινά βιώνουν οι αγρότες του Ρεθύμνου. Ούτε θα προχωρήσουμε αν πιστεύουμε ότι τα προβλήματα των αγροτών είναι αντικείμενο για την εξυπηρέτηση κομματικών και πολιτικών σκοπιμοτήτων.
Ας το αντιληφθούμε επιτέλους: Κανείς, δεν δικαιούται να παίζει στην πλάτη των αγροτών, όποια κι αν είναι η κομματική του τοποθέτηση. Σήμερα, όλοι μας οφείλουμε να αφουγκραστούμε τις αγωνίες των αγροτών για το σήμερα και το αύριο. Οφείλουμε να είμαστε συμπαραστάτες στην αναζήτηση εφικτών και ρεαλιστικών λύσεων.